Những ngày ở thị trấn Trà Cang (huyện Nam Trà My, Quảng Nam) chúng tôi chứng kiến cảnh người dân mang gà trắng ra các điểm bán hàng hóa đổi gà đen để cúng cái chết xấu.
Đổi gà về cúng ma
Chiều khởi đầu xuống núi, tại một quán văn phòng phẩm nóc Tắk Lăng, thôn 2, phố Trà Cang khách đến sắm hàng tấp nập.
Họ tới đây chủ công mua rượu về uống sau một ngày lên nương mệt nhọc. Trong đám người đó, có nhì người đàn bà là chị Biển Thị Néo và Biển Thị Thiên cầm một con gà đến quán, bộ lông có đốm trắng, đốm tiến thưởng.
Tôi hỏi: Nhì người mang đến đổi rượu à? Chị Néo đáp theo kiểu nhát gừng: Không phải. Rượu có làng sắm rồi. Vậy đem gà đến khiến gì? Tôi hỏi tiếp. Bản thân đến đổi gà đem về cúng cái chết xấu.
Nghe vậy, chủ quán chen vào cho hay: Trong làng mới có một bạn teen ăn lá ngón tự sát, cư dân mới mai táng lúc chiều. Ở đây ăn lá ngón được họ quan điểm là cái chết xấu. Sau khi đưa vào rừng ma dứt, làng đề xuất khiến cho một cái lễ chặn trục đường ma về. Lễ phẩm chỉ một con gà, rượu và một số “đồ nghề” do thầy cúng soạn ra.
Bà Biển Thị Thiên đổi gà trắng lấy gà đen.
Lần theo câu chuyện, chúng tôi được biết, người xấu số qua đời là Biển Văn Thá (16 tuổi) con bà Đại dương Thị Quen. Theo lời kể, Thá mua đến cái chết vì gian khổ, cha đã tạ thế, nhị mẹ con Thá ở với nhau. Bấy lâu, Thá bị bệnh không làm cho được công việc gì, hàng ngày ăn bám vào người mẹ. Ai oán tủi phận đau bé nhỏ miên man, Thá ra sau nhà, hái một nắm lá ngón và lấy một ít muối trắng cho vào miệng. Thá nằm từ chiều hôm trước, tới trưa hôm sau đại chúng mới nhận thấy đã tử chiến.
Tôi nói: Thá nghĩ quẩn quanh thôi mà! Bà Thiên quyết đoán: “Trời ơi! Chết xấu chứ chi nữa. Ở đây ăn lá ngón, treo cũ rích là chết xấu hết. Nó chết do con ma rừng bắt chứ không ai khiến cả. Mỗi cái chết rứa cả làng phải cúng đó. Mà lễ cúng không hề gà trắng, chỉ cúng gà đen nên bản thân phải đem đi đổi”.
Bà Thiên và Néo đưa gà đen về làm lễ cúng đường bịt ma.
Tôi hỏi tiếp: Gà trắng, cũng như gà đen cả thôi, cúng gà nào chẳng được? Bà Thiên đáp: Không được, trong khoảng lâu người Xê Đăng cúng ma xấu phải là gà đen, giờ chính mình theo rứa. Chỉ một cái lông màu trắng bản thân mình cũng không cúng được. Tôi hỏi tiếp: Sao không nuôi gà đen mà cúng lại nuôi gà trắng vậy? Bà Thiên cười: Hắn đẻ ra chính mình có nhân thức mô, mà nuôi rồi đi đổi cũng dễ mà.
Cuộc mua bán tại quán rất sòng phằng giữa chủ quán và người dân. Con gà được đưa lên bàn cân, nếu như trọng lượng thừa ra thì chủ quán trả thêm tiền cho người đổi, còn thiếu người đổi sẽ bù thêm. Người địa phương không ý kiến gà ngon hay dở, chỉ để ý tới màu lông của con gà.
Từ bao đời này, người Xê Đăng có tục lệ, người chết xấu có thể bắt người sống. Họ rất sợ con ma sẽ về làng và bắt một khách hàng nào đó. Hôm Thá chết, người trong làng giục gia chủ nhanh lẹ đưa đi an táng. Chưa cần mẹ Thá lo thì bạn bè của Thá cùng đám tuổi teen đã kiếm chiếc chiếu quấn thi hài Thá đưa ra rừng ma. Kết thúc việc, cả làng khiến cho một lễ cúng chặn ma về được công ty ngay tại đường đưa Thá ra rừng ma đoạn giáp với làng.
Đám thanh niên chuẩn bị thiết bị cho lễ cúng ngay đoạn đường đưa Thá tham gia rừng ma mai táng.
“Mình là em gái của mẹ Thá, trong khoảng bé dại đến lớn nó hay tới nhà chính mình chơi lắm. Giờ phải cúng bịt tuyến đường nó về để không khách hàng nào bị ma bắt. Ngoài con gà này thì cần thêm phổ quát rượu lắm để quần chúng ngồi uống. Lễ cúng này sẽ giúp mái nhà mình không bị ma xấu về bắt người. Mình khiến cho lễ không cho riêng mái ấm mà mong cả được lặng ổn để con ma quậy phá”, chị Néo san sớt.
Người lạ không được tham gia
Lễ cúng ma xấu của người Xê Đăng được tổ hồ hết lần, cứ nhà này doanh nghiệp tới nhà khác làm cho. Nhà cúng ngoài đường, nhà cúng trong nhà. Như lễ cúng chặn mà xấu về làng, sau khi làm cho con gà hoàn thành, cả làng dồn vào một chỗ ra con đường hôm đưa Thá đi chôn cất làm lễ.
Từ chiều một vài bạn trẻ trong làng chọn nhì cây đót to, mập chưa trổ bông. Mỗi cây chỉ để lại 7 lá, sau đó gấp cho ngắn lại. Trên cây đót, buộc thêm hai lá cây rừng to bằng bàn tay và nhì chùm cây cối giắt tham gia thân cây đót. Sau khi kết thúc, họ cắm ngay đoạn đường mòn hôm đưa Thá vào rừng ma và thực hiện lễ cúng.
Thầy cúng bắt đầu làm lễ
Theo ý kiến của người Xê Đăng, những người nào chết xấu làng không thương, sau mỗi cái chết phải chặn con đường về làng. Còn những người nào chẳng phải chết xấu, làng mua cỗ ván về mái táng đàng hoàng, không bịt các con phố khiến gì. Khi dứt các phần chuẩn bị, thầy cúng cầm trên tay một con rựa để gần trán, miệng đọc lẩm nhẩm liên tiếp bằng tiếng Xê Đăng để làm cho lễ.
Lúc này, đông đảo đại chúng trong làng đuổi chúng đi với nguyên nhân: Người lạ không được vào đây, mời ra ngoài để cho làng hành lễ. Tôi xin: Cho đứng cách 20m nhìn vào được không? Một bạn teen quát: Chẳng ngó nhìn chi hết, cán bộ đi cho. Bà con đã nói rồi, không cho khách hàng nào ngoài làng vào cả, đứng từ xa cũng không được.
Người này tỏ bày: “Hôm nay làng khiến lễ bịt tuyến phố ma về, để nó về làng bắt người. Trong khoảng đầu năm tới giờ có 2 người chết vì ăn lá ngón rồi. Cứ liên tục như ri thì làng hết người mất thôi, làng không muốn mất thêm một nữa mô. Lễ cúng mong muốn dân làng được bình an, ma không về quấy phá. Cán bộ là người lạ nếu vào con ma bắt thì tội lắm. Dân chúng vừa thương cán bộ, vừa thương dân làng đấy”.
Nói hoàn thành, người này ngỏ ý thêm: Có một cách thức muốn tham gia làng thì cán bộ phải nhập cuộc nhưng vấn đề kiện sáng mai mới ra được khỏi làng. Giả dụ đặt chân tham gia đây mà không thực hiện đúng lễ thức sẽ bị phạt 1 con trâu, 3 con heo và 10 con gà và rượu. Giờ cán bộ chọn bí quyết nào? Người này hỏi. Nghe vậy, tôi bảo đồng nghiệp mình đi ngay.
Đem chuyện hỏi một chủ quán mua sắm tại đây thì người này kể: Hoàng hậu chồng họ lên đây gần 10 năm bán buôn, những người trong nóc quá thân quen. Thế nhưng mỗi khi lễ cúng ma xấu họ cũng không cho tham gia, huống biển là người lạ như chúng tôi. Bởi họ quan điểm, sự xuất hiện của người khác sẽ không tốt cho làng, phần con mà theo người lạ để khiến hại, như vậy làng cũng không muốn. Do vậy, họ kiêng cữ việc này.
Người Xê Đăng uống rượu bằng cốc, thay nước.
Người này kể tiếp: Cách đây mấy năm, khi đang làm công trình trục đường cho người địa phương, một hôm ống dẫn nước tự chảy trên núi bị hỏng. Người anh nuôi đám công nhân đi sửa thì rủi ro vào làng lúc đang cúng ma xấu. Thấy người lạ, cả làng giữ lại không cho ra ngoài, dù rằng đã cố giảng nghĩa.
“Thấy đi lâu không về, quần chúng sợ gặp gỡ chuyện rủi ro liền kéo nhau đi tìm. Lần theo trục đường ống dẫn nước, khi tới làng thấy công chúng đang tổ chức lễ cúng, anh nuôi ở trong đó. Biết sự việc, mọi người xin làng cho anh nuôi về nhưng họ nhất quyết không cho, còn chúng tôi bị đuổi thẳng tay. Bởi vậy, tới sáng mai anh nuôi mới đi về trong trạng thái say xỉn. Bởi khi tham gia làng, họ mời uống rượu thâu đêm”, chủ quán này kể.
Nguồn: Đắc Thành (Nông nghiệp VN)
Có thể bạn quan tâm: váy ngủ lụa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét